11.1.1. Rulmanların Sınıflandırılması

 

Kaymalı yataklardan farklı olarak, rulmanlı yataklarda, desteklenen ve destekleyen elemanlar arasında bir yuvarlanma hareketi mevcuttur. Bunu gerçekleştirmek için, destekleyen ve desteklenen elemanlar arasına bilya, veya makara şeklinde yuvarlanma elemanları konulmaktadır (Şekil 11.1). Aslında rulman iç bilezik, dış bilezik, yuvarlanma elemanları ve kafesten oluşan bir sistemdir. İç bilezik mil üzerine, dış bilezik makinanın gövdesine geçirilir (Şekil 11.2d,e); kafes ise, yuvarlanma elemanlarının birbirlerine göre belirli bir mesafede tutulmasına yarar. (Şekil 11.2 d,e).

Rulmanlı yatakların kaymalı yataklara göre üstünlükleri şu şekilde sıralanabilir:           -Hareketin başlangıcındaki sürtünme ile çalışma sırasındaki sürtünme arasında çok az bir farkın olması,

-Sürtünme katsayısının çok düşük ve buna bağlı olarak enerji kaybının çok az olması,

-Eksenel bakımdan az yer işgal etmesi,

-Yağlanmasının basit, yağ sarfiyatının az, bakım ve değiştirilmesinin kolay olması,         

-Boyutlarının uluslararası kabul edilen standartlara göre yapılması ve piyasada hazır bulunması.

Bu avantajların yanısıra rulmanlı yatakların şu mahzurları vardır: Yüksek devirlerde hayli gürültülü çalışması; ömürlerinin daha az olması ve devir sayısı büyüdükçe ömrün azalması; radyal yönden daha büyük bir yer işgal etmesi; sönümleme kabiliyetinin az olması.

Bu özellikler, rulmanlı yatakların bazı hallerde uygun olduklarını, bazı hallerde ise uygun olmadıklarını göstermektedir. Bu nedenle teknikte çalışma koşullarına bağlı olarak hem rulmanlı hem de kaymalı yataklar kullanılmaktadır. Rulmanlı yatakların sınıflandırılması yuvarlanma elemanına ve taşıdıkları kuvvete göre yapılır. Rulmanlı yataklar yuvarlanma elemanlarına göre (Şekil 11.2): bilyalı (a) ve makaralı; makaralı rulmanlar ise: silindirik (b), masuralı (c), konik (d) ve iğneli (e) şeklinde olabilirler. Taşıyabilecekleri yük!ere göre rulmanlar (Şekil 11.1): radyal yük taşıyan radyal (a), eksenel yük taşıyan eksenel (b) ve hem radyal, hem eksenel yük taşıyan radyal-eksenel (c) şeklinde olabilirler. Tüm bu hususlar dikkate alınırsa, rulmanlı yataklar, Şekil 11.3’te gösterildiği gibi sınıflandırılabilir. Buna göre bilyalı radyal yataklar : tek sıralı sabit, tek ve iki sıralı eğik, iki sıralı oynak; bilyalı eksenel yataklar: tek ve çift yönde sabit, tek ve çift yönlü oynak; makaralı radyal yataklar: silindirik, konik, oynak masuralı, iğneli makaralı eksenel yataklar: silindirik, konik, oynak masuralı

 

şeklinde olabilirler.